Umsögn Landssamtakanna Þroskahjálpar um drög að reglugerð um hlutdeildarlán.

Landssamtökin Þroskahjálp vilja koma eftirfarandi á framfæri við félagsmálaráðuneytið varðandi reglugerðardrögin

Eins og ráðuneytinu er kunnugt fullgilti íslenska ríkið samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks árið 2016 og skuldbatt sig þar með til að framfylgja öllum ákvæðum hans.

Það er viðurkennt og stðafest í stefnyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar þar sem segir:

„Sáttmáli Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks verður innleiddur.“

 Í 28. gr. samnings SÞ um réttindi fatalðs fólks, sem hefur yfirskriftina „Viðunandi lífskjör og félagsleg vernd", segir:

„1. Aðildarríkin viðurkenna rétt fatlaðs fólks og fjölskyldna þess til viðunandi lífskjara því til handa, einnig til viðunandi fæðis og klæða og fullnægjandi húsnæðis, og til sífellt batnandi lífsskilyrða og skulu gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja og stuðla að því að þessi réttur verði að veruleika án mismununar vegna fötlunar.

2. Aðildarríkin viðurkenna rétt fatlaðs fólks til félagslegrar verndar og til þess að njóta þess réttar án mismununar vegna fötlunar og skulu gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja og stuðla að því að þessi réttur verði að veruleika, einnig ráðstafanir:

...

d) til þess að tryggja fötluðu fólki aðgang að húsnæðiskerfi á vegum hins opinbera.“

Í 9. gr. laga nr. 38/2018, um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir, er mælt fyrir um „að fatlað fólk eigi rétt á því að velja sér búsetustað og hvar og með hverjum það býr, til jafns við aðra."

Í ákvæði II til bráðabirgða í lögum nr. 38/2018 segir:

„Fötluðu fólki sem býr nú á stofnunum eða herbergjasambýlum skulu bjóðast aðrir búsetukostir samkvæmt lögum þessum og reglum settum samkvæmt þeim í samræmi við 9. gr.“

Til að uppfylla þessar lagalegu skyldur til að gefa fötluðu fólki kost á að að eignast eigið heimili og njóta margvíslegra mannréttinda sem því tengjast, s.s. tækifæra til einkalífs og fjölskyldulífs, verða stjórnvöld að tryggja að fatlað fólk hafi aðgang að opinberum húsnæðiskerfum til jafns við aðra. Sá hópur fólks sem býr við alverstu kjörin í íslensku samfélagi eru þeir sem engar tekjur hafa aðrar en bætur frá Tryggingastofnun ríkisins. Þær bætur eru af óútskýrðum og órökstuddum ástæðum umtalsvert lægri en atvinnuleysisbætur, sem enginn er þó of sæll af. Staðreyndin er hins vegar sú að atvinnuleysisbætur eru, sem betur fer, oftast tímabundið ástand hjá þeim sem þurfa að byggja afkomu sína á þeim á meðan örorkubótaþegar eru í þessari kröppu stöðu árum saman og margir allt sitt líf, án tækifæra til þess að afla sér annarra tekna.

Í 4. gr. samnings SÞ um réttindi fatlaðs fólks, sem hefur yfirskriftina „Almennar skuldbindingar", segir:

„Þegar aðildarríkin undirbúa löggjöf sína og stefnu samningi þessum til framkvæmdar og vinna að því að taka ákvarðanir um málefni sem varða fatlað fólk skulu þau hafa náið samráð við fatlað fólk og tryggja virka þátttöku þess, einnig fatlaðra barna, með milligöngu samtaka sem koma fram fyrir þess hönd.“

Í 1. gr. laga nr. 38/2018, um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir, segir:

„Við framkvæmd laga þessara skal framfylgt þeim alþjóðlegu skuldbindingum sem íslensk stjórnvöld hafa gengist undir, einkum samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Þá skulu stjórnvöld tryggja að fatlað fólk, þ.m.t. hagsmunasamtök þess, hafi áhrif á stefnumörkun og ákvarðanir er varða málefni þess.“

Þrátt fyrir þessa skýru skyldur til samráðs sem og aðrar framannefndar skyldur samkvæmt samningi SÞ og íslenskum lögum var ekki haft samráð við Landssamtökin Þroskahjálp við gerð laga um hlutdeildarlán. Samtökunum er því ekki kunnugt um hvernig stjórnvöld hafa staðið að því að meta áhrif þeirra á tækifæri fatlaðs fólks til að eignast eigin íbúðir og heimili.

Með vísan til þess sem að framan er rakið óska Landssamtökin Þroskahjálp hér með eindregið eftir að fá fund með félagsmálaráðuneytinu áður en reglugerð um hlutdeildarlán verður sett til að fara yfir að hvaða leyti ákvæði hennar geta og þurfa að taka tillit til réttinda, aðstæðna og þarfa fatlaðs fólks.

Bryndís Snæbjörnsdóttir, formaður Þroskahjálpar.

Árni Múli Jónasson, framkvæmdastjóri Þroskahjálpar.

Nálgast má drög að reglugerð sem umsögnin á við hér