Umsögn Landssamtakanna Þroskahjálpar um drög að frumvarpi um inngildandi menntun

Umsögn Landssamtakanna Þroskahjálpar um drög að frumvarpi um inngildandi menntun

12. mars 2024

Landssamtökin Þroskahjálp vinna að réttinda- og hagsmunamálum fatlaðs fólks, með sérstaka áherslu á fötluð börn og ungmenni og fólk með þroskahömlun og/eða skyldar fatlanir og einhverft fólk. Samtökin byggja stefnu sína á samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks, barnasáttmála SÞ og öðrum fjölþjóðlegum mannréttindasamningum, sem og heimsmarkmiðum SÞ, sem hafa það meginmarkmið að skilja engan eftir.

Íslenska ríkið fullgilti samning SÞ um réttindi fatlaðs fólks árið 2016 og skuldbatt sig þar með til að framfylgja öllum ákvæðum hans. Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar segir að samningurinn verði lögfestur og nú er í gangi af hálfu ríkisins sérstök landsáætlun um innleiðingu hans.

Í samningnum er lögð sérstök áhersla á skyldur ríkja til að tryggja fötluðum börnum og ungmennum sömu réttindi og tækifæri og önnur börn hafa og nægilegan stuðning og vernd til að það geti orðið að veruleika.

Í samningnum eru ýmis ákvæði sem geta augljóslega haft mikla þýðingu í sambandi við það mál sem hér er til umsagnar, s.s. í 5. gr. samningsins hefur yfirskriftina Jafnrétti og bann við mismunun, í 7. gr. samningsins hefur yfirskriftina Fötluð börn, í 24. gr. samningsins hefur yfirskriftina Menntun og í 30. gr. sem hefur yfirskriftina Þáttaka í menningarlífi, tómstunda- frístunda- og íþróttastarfi.

Samtökin fagna því að lögð verði áhersla á að í leik-, grunn- og framhaldsskólum og frístundastarfi fari fram inngildandi menntun sem felur meðal annars í sér heildstætt skipulag kennslu, starfshátta og stuðningsúrræða í skóla- og frístundastarfi og leggja skuli áherslu á þverfaglega teymisvinnu. Það er einnig fagnaðarefni að ekki skuli þurfa greiningu eða formlegt mat svo að barnið njóti þjónustu og/eða stuðning.

Til þess að geta uppfyllt þessi lög, verði frumvarpið að lögum og til að auka til muna þverfaglega samvinnu þarf að ráða fleiri fagaðila á öllum skólastigum eins og þroskaþjálfa, iðjuþjálfa, sálfræðinga, námsráðgjafa, talmeinafræðinga og fleiri kennara til þess að hægt sé að koma til móts við öll börn, án mismununar, með fullnægjandi og viðeigandi hætti, miðað við aðstæður og þarfir hvers og eins og án aðgreiningar, eins og mælt er fyrir um að stjórnvöld skuli tryggja í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks og barnasáttmála SÞ.

Til að það geti orðið að veruleika er m.a. nauðsynlegt að leggja markvissa vinnu í að skilgreina vel hvað hugtakið inngildandi menntun felur í sér og hvernig útfæra eigi slíka stefnu. Til að slík stefna verði annað og meira en falleg orð á blaði er m.a. nauðsynlegt að aukið verði við stuðning við skólastarf hvað varðar menntun barna og ungmenna, sem hafa sértækar þarfir og þá sérstaklega nemendur með þroskahömlun eða skyldar fatlanir og nemendur með einhverfu.

Samtökin ítreka og árétta að skólaþjónusta við fötluð börn og ungmenni þarf sérstaklega á heildrænni skoðun að halda í landinu öllu. Þörfin er mikil og þá sérstaklega í tengslum við ráðgjöf, námsefnisgerð, stuðningsúrræði fyrir nemendur með fjölþættan vanda og fyrir þá einstaklinga sem þurfa á einstaklingsmiðaðri nálgun að halda. Mikill skortur er á viðeigandi og nauðsynlegri ráðgjöf fyrir kennara, annað starfsfólk skólanna, nemendur og aðstandendur þeirra.

Í þessu sambandi er einnig óhjákvæmilgt að benda á og taka mikið tillit til að stefna um menntun án aðgreiningar á Íslandi var tekin út af Evrópumiðstöðinni, sem er stofnun 30 Evrópuríkja sem vinna saman að málefnum varðandi menntun án aðgreiningar og sérþarfir í námi. Í úttektinni opinberuðust ýmsir mjög alvarlegir vankantar varðandi framkvæmd menntunar án aðgreiningar á Ísland. Í ljós kom m.a. að mismunandi skilningur er lagður í hugtakið menntun án aðgreiningar á öllum skólastigum og skortur er á skýrari leiðsögn um framkvæmdina, eftirlit og mat á árangri. Til að menntun án aðgreiningar og inngildandi menntun geti staðið undir nafni og skilað þeim mikla ávinningi fyrir nemendur og samfélagið allt sem hún getur ef vel er á málum haldið þarf að bregðast við þessu með mun markvissari og öflugri hætti en gert hefur verið.

Samtökin lýsa eindregnum áhuga og vilja til samráðs og samstarfs við ráðuneytið um þau mikilvægu mál sem hér eru til umsagnar og vísa í því sambandi til 3. mgr. 4. gr. samnings SÞ um réttindi fatlaðs fólks, sem hljóðar svo:

Við þróun og innleiðingu löggjafar og stefnu við innleiðingu samnings þessa og við annað ákvörðunartökuferli varðandi málefni fatlaðs fólks, skulu aðildarríkin hafa náið samráð við fatlað fólk og tryggja virka þátttöku þess, þar á meðal fatlaðra barna, með milligöngu samtaka sem koma fram fyrir þess hönd.

Virðingarfyllst.

Unnur Helga Óttarsdóttir, formaður Þroskahjálpar

Katarzyna Kubiś, verkefnastjóri hjá Þroskahjálp

Nálgast má málið sem umsögnin á við hér