Umsögn Landssamtakanna Þroskahjálpar um frumvarp til laga um skipan upplýsingatækni í rekstri ríkisins, 141. mál

Umsögn Landssamtakanna Þroskahjálpar um frumvarp til laga um skipan upplýsingatækni í rekstri ríkisins, 141. mál

             2. apríl 2025

Landssamtökin Þroskahjálp vinna að réttinda- og hagsmunamálum fatlaðs fólks, með sérstaka áherslu á fólk með þroskahömlun og/eða skyldar fatlanir, einhverft fólk og fötluð börn og ungmenni. Samtökin byggja stefnu sína á samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks, barnasáttmála SÞ og öðrum fjölþjóðlegum mannréttindasamningum sem íslenska ríkið hefur undirgengist, sem og á heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna, sem hafa það meginmarkmið að skilja engan eftir.

Í samningnum eru ýmis ákvæði sem kunna að hafa þýðingu við þá lagsetningu sem hér er til umsagnar.

5. gr. samningsins hefur yfirskriftina Jafnrétti og bann við mismunun. Þar segir:

     1.      Aðildarríkin viðurkenna að allar manneskjur eru jafnar fyrir og samkvæmt lögum og eiga rétt á jafnri vernd og jöfnum ávinningi af lögum án nokkurra mismununar.
     2.      Aðildarríkin skulu banna hvers kyns mismunun á grundvelli fötlunar og tryggja fötluðu fólki jafna og árangursríka réttarvernd gegn mismunun af hvaða ástæðu sem er. 
     3.      Aðildarríkin skulu, í því skyni að efla jafnrétti og uppræta mismunun, gera allar viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að fötluðu fólki standi viðeigandi aðlögun til boða. 
     4.      Eigi ber að líta á sértækar aðgerðir, sem eru nauðsynlegar til þess að flýta fyrir eða ná fram raunverulegu jafnrétti fyrir fatlað fólk, sem mismunun í skilningi samnings þessa. 

4. gr. samningsins hefur yfirskriftina Almennar skuldbindingar. Þar segir:

     1.      Aðildarríkin skuldbinda sig til þess að efla og tryggja að fullu öll mannréttindi og grundvallarfrelsi fyrir allt fatlað fólk án mismununar af nokkru tagi á grundvelli fötlunar.
         Aðildarríkin skuldbinda sig í þessu skyni til:
         a)          að samþykkja alla viðeigandi löggjöf og ráðstafanir á sviði stjórnsýslu og aðrar ráðstafanir til að tryggja þau réttindi sem viðurkennd eru með samningi þessum,
         b)          að gera allar viðeigandi ráðstafanir, þar á meðal með lagasetningu, til þess að gildandi lögum, reglum, venjum og starfsháttum, sem fela í sér mismunun gagnvart fötluðu fólki, verði breytt eða þau afnumin, ...

Samtökin vilja á þessu stigi koma eftirfarandi áherslum varðandi frumvarpið á framfæri við fjárlaganefnd og Alþingi.

• Tæknilæsi fólks með þroskahömlun og / eða skyldar fatlanir er oft minna en annarra. Afar mikilvægt að tryggja að stafræn tækni, sem notuð er til að veita þjónustu, sé aðgengileg öllum.
• Tilhneiging er til að miðla óþarfa upplýsingum, sem varða fatlað fólk og fötlun þess á milli kerfa. Mjög mikilvægt því að hafa skýr viðmið um hvenær nauðsynlegt er að gera það.
• Mikilvægt að hafa eftirlit með stafrænu aðgengi og miða lausnir við aðstæður og þarfir fatlaðs fólks
• Við þróun og innleiðingu upplýsingatækni verður að hafa í huga að aðgengi að slíkri tækni er mannréttindamál þar sem um er að ræða gátt að mikilvægri og lögbundinni þjónustu sem verður að vera aðgengileg öllum, óháð fötlun, færni eða tæknilæsi.  

Landssamtökin Þroskahjálp lýsa miklum áhuga og vilja til samráðs við hlutaðeigandi stjórnvöld við það mikilvæga viðfangsefni sem hér er til umfjöllunar og vísa í því sambandi til eftirfarandi ákvæðis 3. mgr. 4. gr. samnings SÞ um réttindi fatlaðs fólks.

Við þróun og innleiðingu löggjafar og stefnu við innleiðingu samnings þessa og við annað ákvörðunartökuferli varðandi málefni fatlaðs fólks, skulu aðildarríkin hafa náið samráð við fatlað fólk og tryggja virka þátttöku þess, þar á meðal fatlaðra barna, með milligöngu samtaka sem koma fram fyrir þess hönd.

Virðingarfyllst.

Unnur Helga Óttarsdóttir, formaður Þroskahjálpar

Anna Lára Steindal, framkvæmdastjóri Þroskahjálpar

Nálgast má frumvarpið sem umsögnin á við hér.